Permacultuur Nederland

Petritap CC BY-SA 3.0

Manuel Anastácio CC BY 2.0

Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Public domain

De grote lisdodde (Typha latifolia) is een plant uit de lisdoddenfamilie (Typhaceae). Het is een tot ruim 2 m hoge plant van voedselrijke oevers met lange grote bladeren, en een karakteristieke bruine 'sigaar' aan het uiteinde van zijn stengels.

De plant bloeit in juni en juli met de mannelijke aar meestal direct boven de vrouwelijke lichtbruine aar, waaraan de bloemen zitten. Bij rijpheid zijn de vrouwelijke aren zwartachtig bruin; de sigaren. Bij de kleine lisdodde (Typha angustifolia) zijn de rijpe sigaren geelachtig tot groenachtig van kleur.

Verspreiding:
De grote lisdodde is een zeer algemene plant en komt voor aan waterkanten in zeer voedselrijke omstandigheden en in zure, voedselrijk wordende vennen en plassen. De plant komt niet voor aan grote open wateren.De plant kan zich onder gunstige omstandigheden vrij snel door middel van wortelstokken verspreiden.

Vermeerdering:
Lisdodde plant zich in de vrije natuur voort via wortelstokken of via pollen. Zelf kan je lisdodde vermeerderen uit zaad of via deling:
    * Scheuren - Scheur de planten in april of mei en poot de delen op in een grondmengsel dat bestaat uit gelijke delen zand, klein en laagveen.
    *  Zaaien -  Je kan zelf de zaden van lisdodde oogsten en deze uitzaaien. Die ontwikkelen zich uit de bloemen aan de sigaren. De zaadpluizen worden normaal gezien meegevoerd door de wind. In gunstige omstandigheden zal het zaad goed kiemen. Kies een ondiepe oeverrand uit rijk aan slik voor een goede voedingsbodem.

Gebruik:
A) De pluis uit de rijpe bloeiwijze is heel handig bij het aanmaken van vuur.

B) Lisdodde is een nuttige oeverplant. De plant biedt de volgende voordelen:
    * Lisdodde zuivert het water.
    * Hij vervoert zuurstof naar de wortels. In het aeroob of zuurstofrijk water rond de wortels, nemen heel wat bacteriën een vaste plaats in. Ze breken fosfaten, nitraten en nitrieten af in het water.
    * Veel slootdieren zoeken een veilige schuilplaats tussen de wortels van lisdodde.
    * Heel wat insecten en spinnen overwinteren in de holle stengels van lisdodde.

C) Eetbare delen van de grote lisdodde:
    * De witte binnenkant van de jonge scheuten is eetbaar, zelfs rauw.
    * Het stuifmeel van de lisdodde bloem is bruikbaar als meel (bloem) voor het bakken van een koek. Per bloem levert dat ongeveer een eetlepel meel op.
    * In het voorjaar kunnen de jonge knoppen gegeten worden als een soort asperges.
    * De wortelstokken zijn zeer zetmeelrijk en een bron van voedsel. De wortels kunnen geschild worden. Vervolgens kan men de vezels koken, bakken, drogen, vermalen tot meel of men kan er siroop van maken door ze langzaam droog te koken. Men kan de wortels na het schillen onder water scheuren en breken om het zetmeel eruit te halen. De wortels kan men eenvoudig bakken in een open vuur, waarbij de wortelbast als een soort bescherming dient tegen het vuur. Na tien tot twintig minuten kan men de wortels openscheuren en de zetmeelrijke vezels eruit halen; deze vezels zijn direct eetbaar. Per persoon heeft men vijftien tot twintig wortels nodig.
    * De zaden van de vrucht zijn eetbaar. Het bruine pluis van de vrucht van de grote lisdodde kan men door te branden verwijderen. Daarna kan men de zaden drogen of roosteren.

De grote lisdodde groeit op allerlei plaatsen. Het is onverstandig om planten uit vervuild water te eten omdat de plant vervuilingen uit het water wegzuivert en deze opslaat. Vermijd het eten van deze plant in het geval dat de smaak bitter, zuur of pittig is.

Opgelet: woekerende plant
Lisdodden zijn agressieve groeiers, althans de grote en de kleine lisdodde. Ze zaaien zich sterk uit en woekeren. Met hun wortels groeien ze al snel door vijverfolie heen, met alle gevolgen van dien. Daarom is het aangeraden om enkel de dwerglisdodde in een tuinvijver met folie aan te planten. Zelfs in kleine vijvers zal deze de folie niet beschadigen.

Naast de grote en kleine Lisdodde die in deze database staan zijn er nog twee andere soorten die geschikt zijn voor het Nederlandse klimaat volgens de Plants for a Future Database. Dit zijn: Typha domingensis en Typha laxmannii.