Permacultuur Nederland

Matt Lavin CC BY-SA 2.0

Jastrow Public domain

Wilde rijst (Zizania) is een geslacht van vier soorten grassen. Anders dan de naam doet vermoeden, is wilde rijst geen rijst (hoewel het wel nauw verwant is aan het rijstgeslacht Oryza) en het is eigenlijk ook nog nauwelijks wild, want het wordt voornamelijk commercieel geteeld.

Wilde rijst groeit in rustig, ondiep water in kleine meren en langzaam stromende rivieren. De stengels zijn 1 tot 2 meter lang maar vaak is alleen de bloeiende top boven water te zien.

Drie wilde rijstsoorten zijn inheems aan Noord-Amerika, een vierde komt van nature in Azië voor.

-) Zizania palustris L.
Een eenjarige plant die van nature voorkomt in het Grote Merengebied
-) Zizania aquatica L.
Een eenjarige plant die groeit in de Saint Lawrencerivier en langs de kust van de    Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico.
-) Zizania texana A.S. Hitchc.
Een vaste plant die wordt gevonden in een klein gebied langs de San Marcos-rivier in Texas
-) Zizania latifolia (Griseb.) Turcz ex Stapf Een vaste plant die inheems is in China en alleen in tropisch klimaat kan worden verbouwd.

Z. latifolia is bijna uit het wild verdwenen in zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied in China, maar is per ongeluk geïntroduceerd in Nieuw-Zeeland en wordt daar nu als een invasieve soort beschouwd.

De zaden van wilde rijst, vooral Z. palutris, worden geoogst als graan. Samen met maïs is het de enige graansoort die inheems is aan Noord-Amerika. Indianen oogsten traditioneel wilde rijst door vanuit een kano met houten stokken als een soort dorsvlegel tegen de rijpe graanhoofden aan te slaan, zodat de zaden in de kano belanden. Bij sommige indiaanse volkeren, zoals de Ojibweg (Chipppewa), speelt wilde rijst een belangrijke culturele, religieuze en economische rol. Zij noemen dit gewas dan ook manoomin, wat "heilig graan" betekent.

Wilde rijst wordt op commerciële schaal verbouwd in rijstvelden in Californië en Minnesota. Ook in Canada, Australië en Hongarije wordt wilde rijst verbouwd. Wilde rijst is duurder dan rijst en wordt vaak gemengd met "gewone" rijst verkocht.

Z. latifolia was ooit een belangrijke graansoort in China, maar omdat het moeilijk te domesticeren is, is het geleidelijk aan vervangen door rijst. Wel wordt wilde rijst in China en Zuidoost-Azië geteeld om de stengels. Deze stengels, die zijn opgezwollen door infectie met de brandschimmel Ustilago esculenta, worden als groente gegeten. Import van de stengels is verboden in de Verenigde Staten om de Noord-Amerikaanse wilde rijstsoorten tegen de schimmel te beschermen.

Wilde rijst word tegenwoordig ook gebruikt als sierplant in tuinvijvers.